Dvoje astronauta NASA suočavaju se sa zdravstvenim promjenama koje „mijenjaju život”, jer su mjesecima izloženi intenzivnoj radijaciji nakon što ih je Boingova letjelica Starlajner „nasukala” na Međunarodnu svemirsku stanicu.Astronauti Sunita Vilijams i Beri Vilmor, koji je trebalo da se vrate na Zemlju nakon osmog dana misije, zaglavljeni su u svemiru već tri mjeseca. Ovo ih je već dovelo u opasnost da dobiju oko 40 do 80 mili Siverta zračenja, što je otprilike ekvivalentno 120 do 240 rendgenskih snimaka grudnog koša. Oni će se vratiti na Zemlju najranije u februaru 2025, što znači da će u svemiru provesti najmanje osam mjeseci i rizikovati da budu izloženi radijaciji koja je otprilike ekvivalentna čak 310 do 630 rendgenskih snimaka grudnog koša.
Studije su pokazale da doze zračenja na tom nivou povećavaju dugoročni rizik od raka, kardiovaskularnih bolesti i oštećenja centralnog nervnog sistema, navodi NASA.
„Svemir je zaista negostoljubivo mjesto za život – nema vazduha za disanje, mikrogravitacija troši vaše kosti i mišiće i podvrgnuti ste povećanim dozama radijacije u obliku visokoenergetskih naelektrisanih čestica“, napisao je fizičar svemirske plazme Martin Arčer u članku za The Conversation.
„One mogu da oštete ćelije u vašem tijelu razbijanjem atoma i molekula od kojih su napravljene“, nastavio je.
Djelovanje zračenja na tijelo
NASA je izvijestila da astronauti koji redovno provode šest mjeseci na Međunarodnoj svemirskoj stanici, doživljavaju između 80 i 160 milisiverta radijacije. Milisieverti (mSv) su jedinice mjere za količinu zračenja koje apsorbuje ljudsko tijelo, a jedan mSv svemirskog zračenja je otprilike ekvivalentan prijemu tri rendgenska zraka u grudni koš.
„Bombardovanje tijela sa više vrsta radijacije dovodi ih u još veću opasnost od raka, oštećenja nervnog sistema, kostiju, srca i krvnih sudova“, navodi NASA.
Svemirsko zračenje može povećati rizik od raka oštećujući ćelijsku DNK. Ćelije će pokušati da poprave ova oštećenja, u čemu ponekad i uspiju. Ali kada se DNK pogrešno popravi, to može da dovede do genetskih mutacija, koje vremenom mogu da stvore maligni tumor.
Zračenje, takođe, može da promijeni kardiovaskularni sistem oštećujući srce, otvrdnjavajući i sužavajući arterije i uništavajući ćelije u oblogama krvnih sudova. Ova oštećenja na kraju dovode do kardiovaskularnih bolesti.
Radijacija utiče i na mozak. Izloženost zračenju može ometati neurogenezu, što je proces stvaranja novih moždanih ćelija. To dovodi do kognitivnog oštećenja i gubitka pamćenja. Međunarodna svemirska stanica ima zaštitu da smanji količinu svemirskog zračenja kojoj su astronauti izloženi, ali posade, prema Arčerovim proračunima, i dalje trpe oko 365 puta više radijacije nego mi ovdje na Zemlji.
Astronauti su izloženi većem zračenju nego što smo mi na Zemlji, jer je naša planeta okružena sistemom magnetnih polja nazvanim magnetosfera, koji nas štiti od svemirskog zračenja.
Ljudi na Zemlji primaju u prosjeku 2 mSv godišnje od pozadinskog zračenja. Većina zdravstvenih rizika povezanih sa izlaganjem svemirskom zračenju manifestuje se dugoročno.
Astronauti su, međutim, izloženi i riziku da dožive sindrom akutnog zračenja (ARS), koji se javlja kada osoba primi visoku dozu zračenja tokom kratkog vremenskog perioda. U teškim slučajevima ovo može da bude fatalno, ali nijedan astronaut nikada ranije nije umro od ARS-a.
Sunčeve baklje
Planirano je da se Vilijams i Vilmor vrate na Zemlju najranije u februaru 2025. godine, kada je planirana misija letjelice SpaceX Crev Dragon da ih vrati kući.
„Buč i Suni, pošto su na Svemirskoj stanici, neće biti izloženi dovoljnom zračenju koje bi izazvalo ozbiljne uticaje na tjelesne sisteme“, smatra svemirski fiziolog Rijana Bokari. Ona je za ABC News izjavila, međutim, da bi dugotrajno izlaganje zračenju većem nego na Zemlji, moglo da dovede do povećanog rizika od raka.
Naučnici su, takođe, upozorili da u ovom periodu postoji povećan epizodični rizik od sunčevih baklji – intenzivnih naleta visokoenergetskog zračenja sa površine Sunca. Kada se pojave ove baklje, postoje i epizodični talasi sunčevog zračenja i jonskog zračenja iz dubokog svemira koji prolaze kroz Zemljino magnetno polje, piše Dejli mejl.
„Srećom, Zemlja ima jako magnetno polje koje blokira mnogo toga. Ali, ako ste na drugoj strani Meseca, nemate to “, rekao je onkolog Stenton Gerson za ABC News.
Sunce se trenutno približava solarnom maksimumu, što je vrhunac njegovog 11-godišnjeg ciklusa kada je sunce najaktivnije i sunčeve baklje se dešavaju češće. Teško je procijeniti kako će to uticati na rizik astronauta od izlaganja radijaciji, smatra Gerson, ali ističe da je to dodatni faktor rizika koji treba uzeti u obzir.
Vilmor i Vilijams su bili u mogućnosti da se bezbjedno ukrcaju na Međunarodnu svemirsku stanicu, ali su na konferenciji za novinare 24. avgusta, zvaničnici NASA objavili da bi dopuštanje astronautima da se vrate kući na Starlajneru bilo previše rizično. Umjesto toga, oni će sačekati dolazak spasonosne SpejIksove Dragon kapsule.
ZADNJE VIJESTI IZ Zanimljivosti
