Bosna i Hercegovina je, kada su u pitanju takse koje se plaćaju za učešće na Opštim izborima, među najskupljim zemljama u Evropi.

Ipak, to nije spriječilo političke partije i pojedince da u rekordnom broju od početka višestranačja prijave svoje učešće na izborima.

Samo prijave, odnosno plaćanje taksi 65 političkih stranaka i 24 nezavisna kandidata koštalo je 1.623.000 KM. Od tog iznosa partije su uplatile 1.458.000 KM, a nezavisni kandidati 165.000 KM.

Ubjedljivo najskuplja taksa je ona za prijavu učešća na izborima na nivou Predsjedništva BiH, koja košta 20.000 KM, kao i taksa za učešće na izborima za Predstavnički dom parlamenta BiH, s tim da ova druga ukoliko se uplati važi i za sve niže nivoe vlasti u RS, odnosno za Narodnu skupštinu RS, Parlament FBiH i skupštine kantona u FBiH.

Kada je u pitanju izbor predsjednika RS, političke partije moraju uplatiti 14.000 KM, koliko košta taksa za učešće i na izborima za Narodnu skupštinu RS i Parlament FBiH ukoliko se ne prijavi učešće za izbore u Predstavnički dom parlamenta BiH.

Nezavisni kandidati plaćaju duplo manje takse za učešće na izborima na svim nivoima vlasti, pa tako za razliku od političke partije koja za izbore za kantonalnu skupštinu mora platiti 10.000 KM, oni moraju da izdvoje po 5.000 KM.

U Centralnoj izbornoj komisiji BiH (CIK) kratko su rekli da će takse, koje su neka vrsta depozita, biti vraćene onima koji osvoje mandate i da visina te takse nikoga nije spriječila da se kandiduje s obzirom na to da se prijavio rekordan broj onih koji će učestvovati na izborima.

Pored taksi, da bi učestvovali na opštim izborima za člana Predsjedništva BiH i poslanike u Predstavničkom domu parlamenta BiH, političke stranke moraju podnijeti i 3.000 potpisa registrovanih birača, dok za Narodnu skupštinu RS i Parlament FBiH treba da prilože po 2.000 potpisa.

Kada su u pitanju nezavisni kandidati, broj obaveznih potpisa registrovanih birača koji se podnose Centralnoj izbornoj komisiji duplo je manji nego kod političkih stranaka.

Enes Osmančević, politički analitičar i profesor Filozofskog fakulteta u Tuzli, kaže da su visoke takse u funkciji obeshrabrivanja potencijalnih kandidata da učestvuju na izborima.

“Ljudi koji su u politici četvrt vijeka žele da obeshrabre druge da se bave politikom i visoka taksa je jedna od mjera. Treba razmišljati u smjeru sankcionisanja pasivnih birača, jer glasačko pravo nije samo pravo nego i obaveza i tu vrstu prakse imate u nekim zemljama”, naglasio je Osmančević.

Kada je u pitanju veliki, odnosno rekordan broj političkih subjekata koji su se prijavili za učešće na opštim izborima, Osmančević naglašava da se partije kod nas zasnivaju na interesnoj osnovi i dobijaju karakteristike familijarnog biznisa.

“Njihovo povećanje i rasitnjavanje govori s jedne strane o neprofilaciji, a sa druge o nepovjerenju ne samo između ljudi koji se bave politikom nego generalno nepovjerenja u društvu”, smatra Osmančević.

Što se tiče Evrope, iskustva s taksama i prijavljivanjem za izbore su različita, ali kandidatura za člana Predsjedništva BiH, koja košta 20.000 KM, iz dostupnih podataka sa veb stranica evropskih institucija ubjedljivo je najskuplja.

U pojedinim zemljama, kao što su Švedska, Španija, Portugal i Finska, nisu potrebni ni potpisi ni depozit, dok su u Bugarskoj, Kipru, Estoniji, Grčkoj, Malti, Rumuniji i Velikoj Britaniji neophodni i za nezavisne kandidate i za političke stranke.

U četiri zemlje, Danskoj, Francuskoj, Mađarskoj i Njemačkoj, depoziti za nezavisne kandidate uopšte nisu potrebni, dok, recimo, u Irskoj samo nezavisni kandidati plaćaju taj depozit.

Iznosi depozita u evropskim zemljama variraju, pa je tako na Malti 90 evra, Italiji 620 evra, Velikoj Britaniji 500 funti, a u Bugarskoj samo nezavisni kandidati plaćaju i to iznos od 7.500 eura.

U Estoniji i Rumuniji depoziti se, recimo, vežu za prosječnu isplaćenu platu, dok u nekim zemljama političke partije i kandidati mogu odlučiti da li će položiti deposit ili prikupljati potpise. U gotovo svim zemljama depoziti se vraćaju ako se osvoji mandat.